Meld je hier aan voor onze nieuwsbrief

Waarom samenhangend onderwijs?

U vindt hieronder een verzameling citaten plus de bron van (inter)nationale/wetenschappelijke) deskundigen of organisaties waarin de meerwaarde van samenhangend onderwijs wordt beschreven.

Integreer vakken met elkaar
Artikel: 7 tips om je klas aan het lezen te krijgen (maart 2023), hoogleraar, onderzoeker en auteur Roel van Steensel https://www.leraar24.nl/2633545/7-tips-om-je-klas-aan-het-lezen-te-krijgen/

… ‘Uit de resultaten van het peilingsonderzoek komt naar voren dat het leesniveau vaak lager is op scholen waar taal versnipperd en zonder samenhang wordt aangeboden. Zo lijkt het aanbieden van begrijpend lezen als apart vak niet het gewenste effect te hebben. Van Steensel: “Contextloos vragen beantwoorden is voor veel leerlingen een vervelende taak.”
Hoe meer achtergrondkennis leerlingen hebben, hoe beter ze in staat zijn een tekst te begrijpen. Thematisch onderwijs of onderwijs waarbij taal bijvoorbeeld geïntegreerd is in de zaakvakken, blijkt effectiever. “Bij thematisch leesonderwijs lezen leerlingen gedurende een langere periode teksten over een bepaald onderwerp,” zegt Van Steensel. “Vaak raken ze daardoor geïnteresseerd in het onderwerp en willen ze er meer over te weten komen, wat goed is voor hun leesmotivatie. Bovendien vergroot het hun woordenschat en kennis over het thema, waardoor ze de teksten die ze lezen beter begrijpen. Dat draagt ook bij aan hun zelfvertrouwen op het gebied van lezen.”

Tekstbegrip koppelen aan de zaakvakken
Uit Dalende ‘Leesvaardigheid’: een herinterpretatie (november 2022) van Anna M.T. Bosman, Sezgin Cihangir, Martin Bootsma https://redhetonderwijs.com/wp-content/uploads/Bosman-et-al-2022.pdf :

‘Zonder woord- en wereldkennis zijn leesstrategieën nutteloos. Deze, door empirisch onderzoek ondersteunde, conclusie wordt door vele onderzoekers onderschreven.’

‘Catts (2009, 2021), Hirsch (2003), Kamhi (2007), Willingham (2006) en Wexler (2020) zijn van mening dat kennis van woorden en kennis van de wereld de belangrijkste uitdagingen vormen voor het huidige onderwijs.’

Thematisch leesonderwijs motiveert
Uit de bundel Leer ze lezen (2021), praktische inzichten uit onderzoek:

‘Door te werken met thema’s die voor leerlingen uitdagend en interessant zijn, maak je de leesles voor hen relevant en daarmee motiverend. Het is een uitgelezen kans om leesonderwijs te combineren met de zaakvakken.’ Guthrie, J. T., McRae, A., & Lutz Klauda, S. (2007). https://newsroom.didactiefonline.nl/uploads/BOEKEN/tbu_leer_ze_lezen_digitale_uitgave.pdf

Betekenisvolle thema’s
Uit Rijke taal, taaldidactiek voor het basisonderwijs, Erna van Koeven en Anneke Smits 2020:

‘Om taal te kunnen ontwikkelen, zou langere tijd met duurzame betekenisvolle thema’s moeten worden gewerkt, waarbij frequent lezen en schrijven een grote rol speelt.’… ‘Kenmerken van duurzame betekenisvolle thema’s:

een thema duurt langere tijd, liefst minimaal zes weken.
een thema is betekenisvol en uitdagend.
een thema is multiperspectivisch. Het kent allerlei deelaspecten die verkend kunnen worden.
er zijn filmpjes, boeken, teksten, en sites om kennis over een thema aan te brengen.
er zijn rijke fictie en non-fictie teksten over het thema.
leraren lezen verhalende boeken voor over het thema en leerlingen hebben de mogelijkheid om naar eigen keuze over het thema te lezen.
leerlingen worden uitgedaagd actief te denken over de inhoud van het thema. … Het gaat dan onder andere om gesprekken, presentaties en schrijfopdrachten.’

Investeer in kennis van de wereld
Uit de bundel Leer ze lezen (2021), praktische inzichten uit onderzoek:

‘Om van leerlingen vaardige lezers te maken, moeten scholen hen niet alleen vaardigheden zoals decoderen en leesstrategieën bijbrengen, maar bovenal een stevige kennisbasis meegeven. En die zaken bij voorkeur geïntegreerd aanbieden.’ Hirsch, E.D. jr. 2003 https://newsroom.didactiefonline.nl/uploads/BOEKEN/tbu_leer_ze_lezen_digitale_uitgave.pdf

Startnotitie nieuwe kerndoelen
In de startnotitie van het SLO (2023) voor de nieuwe kerndoelen wordt om meerdere redenen aangegeven dat het gewenst is om toe te werken naar meer samenhang in het onderwijs, met name voor de taal- en leesontwikkeling. https://actualisatiekerndoelen.nl/nederlands/

Kerndoelenboekje (huidige kerndoelen):
In feite is bovenstaande niet nieuw, ook in de huidige kerndoelen wil de wetgever dat er binnen het onderwijs zoveel mogelijk in samenhang wordt gewerkt (WPO artikel 9) Dit staat ook in het kerndoelen boekje:

… ‘In de tweede plaats dienen inhouden en doelen zo veel mogelijk op elkaar te worden afgestemd, verbinding te hebben met het dagelijks leven en in samenhang te worden aangeboden. In concreet onderwijs zijn doorgaans doelen uit verschillende hoofdstukken tegelijk van belang. Taal bijvoorbeeld komt voor bij alle vakken. Aandacht voor cultuur is niet beperkt tot het kunstzinnige domein. Omgaan met informatietechnologie geldt voor alle gebieden.’ https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2006/04/28/kerndoelenboekje

Rijke thema’s, boeken en teksten
Van de website Lezen in het PO van Stichting Lezen, SLO en TaalUnie: https://www.lezeninhetpo.nl/rijke-themas-boeken-en-teksten/?id=424

‘Met rijke thema’s, boeken en teksten kun je je leesonderwijs een impuls geven. Door de inhoud van teksten centraal te zetten zorg je voor een motiverende aanpak en werk je bovendien aan kennisopbouw. Waarom leren leerlingen meer als ze langere tijd met rijke teksten binnen een rijk thema bezig zijn?’

Didactief:
https://didactiefonline.nl/artikel/vergroot-de-wereld-van-je-leerlingen maart 2021: … ‘Maar eenmaal in groep 5 en 6, als het begrijpend lezen steeds belangrijker wordt, ook als voertuig voor andere vakken, vallen de prestaties van deze leerlingen (uit achterstandsgroepen red.) terug. Dat komt niet door hun technisch leesniveau, maar doordat ze onvoldoende contextuele kennis hebben om écht te begrijpen waar de teksten over gaan. Ze missen de algemene kennis, de begrippenkennis, de in de teksten veronderstelde kennis van de wereld die nodig is voor goede prestaties in begrijpend lezen. Want dat is precies de kennis die zij minder vanuit huis meekrijgen dan de leerlingen uit meer kansrijke milieus.’

Wat kun je dan doen als leraar om die kennis te compenseren? Ledoux blijkt de onderzoeksresultaten goed te kunnen vertalen naar handelingsperspectieven zoals dat zo mooi heet. ‘De school moet een wereldoriëntatieschool zijn. Want goed worden in begrijpen wat je leest, is een belangrijke sleutel voor verder succes in het voortgezet onderwijs en verder.’

Een goede school: Leest leerlingen veel voor; Laat leerlingen zelf veel lezen; Bied goed woordenschatonderwijs, Organiseert excursies (vergroot de wereld); Organiseert gastlessen; Biedt films aan en schooljournaal; Organiseert kunstonderwijs; Investeert in leraren, programma’s en schoolleiders.

SLO:
Website SLO, maart 2022 https://www.slo.nl/thema/meer/samenhang-primair-onderwijs/

‘In het onderwijs is behoefte aan méér samenhang in het curriculum. Die wens leeft zowel bij leerkrachten en schoolleiders, als bij onderwijsontwikkelaars, opleiders, onderwijsadviseurs en beleidsmakers. Ook binnen het vervolgtraject van curriculum.nu is samenhang een belangrijk uitgangspunt.’

‘Door samenhang aan te brengen, kun je het onderwijs efficiënter inrichten. Samenhang gaat de overladenheid tegen en biedt ruimte voor scholen om een eigen curriculum vorm te geven. Maar nog belangrijker: wanneer samenhang goed wordt vormgegeven, draagt dit bij aan betekenisvol leren, waardoor de betrokkenheid van leerlingen vergroot.’

Onderwijsinspectie:
‘… stimuleren van samenhang in taalonderwijs, bijvoorbeeld tussen lezen en schrijven, het inzetten van schrijfopdrachten die authentiek en functioneel zijn, integratie met andere vakken en het geven van goede feedback …’ maart 2021

De nieuwe lijn van de Onderwijsinspectie is dat er sterk vanuit visie geredeneerd wordt. Innovatie wordt toegejuicht. Je kunt zelfs de predicaat excellente school krijgen op basis van een innovatieve en ambitieuze werkwijze. ‘Een Excellente School onderscheidt zich van andere goede scholen op een specifiek gebied, bijvoorbeeld door een innovatief en motiverend onderwijsaanbod of een onderscheidende aanpak bij een specifieke groep leerlingen.’ augustus 2017

Webcast #ikmaakmijnonderwijs
Bekijk de webcast uitzending van de serie #ikmaakmijnonderwijs over begrijpend lezen met onderwijskundige Jos Cöp.

Taal in samenhang

De context in taalmethodes is te weinig rijk voor woordenschatonderwijs. De thema’s in de taalmethode hebben alleen betekenis in het kader van de methode en doorgaans ontbreekt werkelijke betrokkenheid bij leerlingen. Zaakvakken bieden een betere basis voor woordenschatontwikkeling. (…) Intensieve verrijking met betekenisvolle opdrachten, filmpjes, boeken en teksten leidt tot winst op het vlak van woordenschat en begrijpend lezen. Bron: http://geletterdheidenschoolsucces.blogspot.com/2015/05/woordenschatonderwijs-bestaat-niet.html
Uit onderzoek van Emmelot, Van Schooten & Timman, 2001 en Ford-Connors & Paratore, 2015 blijkt dat de uitleg van de leerkracht maar marginaal bijdraagt aan het leren van woordbetekenissen. Kinderen vergroten hun woordenschat door rond rijke contexten te werken, te lezen, te praten, te schrijven en te denken. Het is belangrijk dat ze veel worden voorgelezen uit boeken die rond thema’s gekozen zijn, dat ze filmpjes over die thema’s bekijken en relevante activiteiten uitvoeren. Bron: zie links in deze quote
Taal speelt een belangrijke rol in het zaakvakonderwijs: kinderen leren via taal. Ze ontwikkelen taal het best in een betekenisvolle context. Het zaakvakonderwijs biedt zulke contexten volop omdat het over de wereld gaat waarin kinderen leven. Taal- en zaakvakonderwijs gaan hand in hand en versterken elkaar. Bron: Expertise Centrum Nederlands – Boek ‘Taal en zaakvakken, twee vliegen in één klap’, 2010
Zaakvakteksten zijn bedoeld om de kennis van de wereld te vergroten, maar stimuleren tegelijkertijd de woordenschatontwikkeling. Woordenschat en kennis van de wereld zijn beide belangrijke factoren bij begrijpend lezen. Ze moeten ingezet worden om de taalontwikkeling te stimuleren. We spreken dan van taalgericht vakonderwijs. Bron: Hajer & Meestringa, 2009
(…) In de tweede plaats dienen inhouden en doelen zo veel mogelijk op elkaar te worden afgestemd, verbinding te hebben met het dagelijks leven en in samenhang te worden aangeboden. In concreet onderwijs zijn doorgaans doelen uit verschillende hoofdstukken tegelijk van belang. Taal bijvoorbeeld komt voor bij alle vakken. Bron: Ministerie van OCW, Kerndoelenboekje, 2006

Tijdwinst door samenhang

Met curriculum.nu kunnen we invloed uitoefenen als werkveld en we kijken onder meer naar de overladenheid op scholen. (…) We zoeken daarom samenhang in vakken en vaardigheden. (…) Door meer samenhang is er minder overladenheid. Bron: Michelle Struick, schoolleider, CurriculumNu-prima-onderwijs-september-2018
Door gerichte aandacht voor begrijpend lezen, woordenschat, luisteren en spreken en schrijven tijdens het wereldoriëntatieonderwijs komt er tijd vrij in het rooster. Bron: Wij-leren.nl, Paul Filipiak, taalleesdeskundige, 2018
Meer samenhang in het onderwijsaanbod kan de onderwijskwaliteit vergroten. Want samenhang maakt leerstof voor leerlingen betekenisvoller en begrijpelijker. (…) Bovendien kun je tijdwinst boeken als je met leerstofvervangende projecten werkt. Bron: https://www.slo.nl/primair/themas/samenhang/ , 2011
‘De KNAW maakt zich zorgen over de dalende prestaties bij basisschoolleerlingen op het terrein van de wo vakken. Gezien het grote belang voor de vorming van de kinderen én de maatschappij is dit onwenselijk.’ Eén van de aanbevelingen : ‘Benut beter de synergie tussen taal, rekenen en wereldoriëntatie.’ Bron: publicatie ‘Wereldoriëntatie in het primair onderwijs’ van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW), 2013
Waar mogelijk worden onderwijsinhouden over mensen, de natuur en de wereld in samenhang aangeboden. Dit komt het ‘begrijpen’ door leerlingen ten goede en draagt voorts bij aan vermindering van de overladenheid van het onderwijsprogramma. Bron: Ministerie van OCW, Kerndoelenboekje, 2006

Meer betekenis door samenhang

Meer verbinding tussen de inhoud van vakken maakt het onderwijs voor leerlingen meer betekenisvol. Het Platform (OnsOnderwijs2032) benadrukt het belang van een samenhangend onderwijsaanbod. Wanneer kennis en vaardigheden uit de vaste basis met elkaar worden verbonden, gaan leerlingen dieper op de stof in en leren ze die toe te passen in nieuwe situaties. Bron: Ons Onderwijs 2032 : Eindadvies, Schnabel, P. e.a., 2016
Met de eenzijdige nadruk op vakken die gezien worden als economisch van nut, creëert het onderwijs, in de woorden van de filosoof Grahame Lock, ‘gezapige koeien’. Kennis en vaardigheden moeten voor leerlingen niet alleen een middel zijn om een hoge score te verwerven maar een middel om zich te oriënteren in de wereld, die te begrijpen en er in te (willen) handelen. Dat vereist ‘kennis van betekenis’, in verschillende betekenissen. Bron: Volman, M., Kennis van betekenis. Betrokkenheid als kwaliteit van leerprocessen en leerresultaten (oratie). Amsterdam: Universiteit van Amsterdam, 2011
Door de bovenmatige nadruk op delen van enkele vakgebieden (taal en rekenen) is de balans in het onderwijs verstoord. Er treedt een verschraling op van het onderwijsaanbod, die strijdig is met de uitgangspunten en doelen van de Wet op het Primair Onderwijs. Bron: 2011 www.redhetbasisonderwijs.nl
Ook inhouden uit andere leergebieden worden betrokken op de ‘oriëntatie op jezelf en de wereld’. (…) Onderwijs is er immers vooral op gericht om leerlingen zicht te geven op betekenis en samenhang. Bron: Ministerie van OCW, Kerndoelenboekje, 2006
Waar mogelijk worden bij kunstzinnige oriëntatie onderwerpen gebruikt die samenhangen met andere leergebieden. Het onderwijs wordt daardoor meer samenhangend en mede daardoor betekenisvoller voor leerlingen. Bron: Ministerie van OCW, Kerndoelenboekje, 2006

Beter leren door samenhang

Samenhang betekent het benutten en versterken van verbindingen. Verbindingen tussen onderwerpen en vakken, maar vooral verbindingen in de hersenen. Leren is immers het maken en versterken van dergelijke neurale verbindingen met de al aanwezige voorkennis. Bron: Wij-leren, Dolf Janson, 2016
Door taalonderwijs te integreren met het zaakvakonderwijs wordt niet alleen het taalniveau van de leerlingen beter maar ze leren ook meer van de zaakvakken (Verhallen, 2000). Bron: Taal in de zaakvakken – De potentie van ICT, Een literatuurstudie naar de mogelijkheden voor het verbeteren van de integratie van taal in de zaakvakken, M. J. grote Beverborg, 2006
Om goed zaakvakonderwijs te bereiken is het van belang dat het taalonderwijs geïntegreerd wordt met het zaakvakonderwijs. Op deze manier zullen leerlingen beter de inhoud van de zaakvakken begrijpen. Vaak wordt er ‘over de hoofden’ van de leerlingen gepraat en zullen de leerlingen dus ook niks leren van hetgeen er verteld wordt over de zaakvakken. Bron: van Schooten & Emmelot, 2004
Bij zaakvakonderwerpen gaat het om de verwerking van informatie via de verschillende zintuigen, dus via het sensorisch en motorische, naar het episodisch en het semantisch geheugen. Informatie moet in het permanente geheugen van je leerlingen komen door de kwaliteit van de verwerking van de informatie in het werkgeheugen. De informatie moet daarom meerdere keren verwerkt worden, details moeten worden toegevoegd en associaties met andere informatie moeten worden gemaakt. Dat kan alleen door er veel bij te luisteren, lezen, praten en schrijven, in samenhang. Taal krijgt daardoor veel zintuiglijke verbindingen in het brein. Bied nieuwe zaakvakinformatie vier keer op verschillende manieren aan om die te integreren in de voorkennis van je leerlingen, met niet meer dan twee dagen tussenpozen tussen de aanbiedingen. Daarbij kan het gaan om directe ervaringen, maar ook om indirecte, virtuele ervaringen; door met elkaar te praten, educatieve televisie te volgen en door (veel) te lezen. Deze indirecte of virtuele ervaringen kunnen leiden tot het verwerven van veel achtergrondkennis en een grotere woordenschat. Bron: Robert Robert J. Marzano; Building Background Knowledge for Academic Achievement; 2004.

Waarom samenhangend onderwijs via Alles-in-1?

Alles-in-1 biedt een compleet, goed doordacht, samenhangend leerstofaanbod* inclusief alle materialen en benodigdheden.
Alles-in-1 biedt dagelijks prikkelende, goede thematische teksten, opdrachten en oefeningen in vaardigheden.
Door de samenhang ontstaan logische dwarsverbanden, een betere kennis van de wereld en een grotere woordenschat.
Goede kennis van de wereld en grote woordenschat zijn dé sleutels tot beter begrijpend lezen.
Alles-in-1 biedt vele differentiatiemogelijkheden en dagelijks afwisselende werkvormen en activiteiten.
Alles-in-1 biedt persoonlijke begeleiding bij implementatie.
Alles-in-1 biedt begeleidingstrajecten op maat.
Alles-in-1 biedt verschillende mogelijkheden om de projecten in te zetten: per groep, schoolbreed of met combinatiegroepen.

* Voor alle kerndoelen (2006) van: Oriëntatie op jezelf en de wereld (inclusief burgerschap), Nederlands, Engels, Kunstzinnige oriëntatie (inclusief cultuureducatie)

Bekijk de korte introductie over Alles-in-1:

Wat horen wij terug van scholen die met Alles-in-1 werken:

Met Alles-in-1 durf je de stap te maken om het anders te doen (ook al is dat soms spannend en moeilijk).
Werken met Alles-in-1 is motiverend en inspirerend voor leerlingen en leerkrachten.
Door de afwisseling van hoofd-, handen- en hartactiviteiten worden kinderen rustiger en nemen conflicten af.
Omdat kinderen meer betrokken zijn, vertellen ze thuis er over en neemt de ouderbetrokkenheid toe.
Gebruikersscholen zijn zeer tevreden over de effecten, de resultaten, de materialen en de service van Alles-in-1.